Teknolojiyle beraber hayatımıza teknolojinin getirdiği bir takım alışkanlıklar ve buna bağlı olumsuzluklar girdi. E-Hastalıklar(Elektronik Hastalıklar), Dijital Hastalıklar ya da Teknolojik Hastalıklar olarak tanımlanan bu hastalıklar kişiden kişiye ve kişinin teknolojiyle olan ilişkisine göre değişkenlik gösteriyor.

Belli başlı E-hastalıkları sıralarsak şöyle bir tablo çıkıyor ortaya:

Hayali Titreşim Sendromu (Phantom vibration syndrome): Telefon çalmadığı halde, herhangi bir mesaj gelmediğinde bile sanki telefon çalmış ya da telefon titremiş gibi zannetmek ve sürekli telefonun ekranına bakma ihtiyacı duymak.

Cheesepodding: İnternet üzerinden sürekli olarak mp3 indiren bireyleri tanımlamakta kullanılan bu hastalıkta kişiler sadece MP3 indirip bunları arşivlemekle uğraşmaktan, gerçekten indirdikleri müzikleri dinleme fırsatı bile bulamıyorlar.

Crackberry: Adını avuç içi bilgisayar türü BlackBerry telefonlardan alan bu hastalıktan genellikle yönetici kadrosundaki bireylerin etkilendiği görülüyor. Kişiler sürekli olarak mail hesaplarını kontrol etme ihtiyacı duyuyorlar. Mail veya sosyal medya hesaplarını o kadar sık kontrol ediyorlar ki bulundukları ortam ne olursa olsun bunu yapmaktan kendilerini alamıyorlar.

Photolurking: Sosyal medya platformları üzerinden başkalarının fotoğraflarına bakma ve bunu sık tekrarlama davranışı olarak tanımlanıyor

WhatsAppitis (Klavye Hastalığı): Bilgisayarlardaki fare ile klavyeyi ve akıllı telefonlardaki mesajlaşma platformlarını kullanan bireylerde görülen ve aynı hareketlerin sürekli yapılmasından kaynaklanan sinir, tendon, kas ve diğer yumuşak dokuların zedelenmesiyle ortaya çıkan bir hastalık. Ellerde ve kollarda uyuşukluk, ağrılar gibi sorunlar görülüyor.

Facebook depresyonu: Facebook kullanıcıları üzerinde yapılan araştırmalar, Facebookta uzun zaman geçiren bireylerin depresif, mutsuz, kıskanç ve yalnız hissettiklerini ortaya koymuş. Yine araştırmalara göre uzun süre Facebook ta zaman geçirenler, zamanlarını boşa harcadıklarını düşünüyor ve bundan dolayı da olumsuz duygular hissediyorlar.

Youtube Narsizmi: Youtube videolarıyla sosyal platformlarda kendisine yer edinme amacının ve ünlü olma hayalinin abartılı bir yaşam biçimi haline gelmesiyle ortaya çıkan bir hastalık. Günümüzün moda deyimi ile fenomen olmaya çalışan bireyler bir süre sonra sadece bu konuya takıntılı hale gelebilirler. Bireyin yayınladığı videoların beğenilmemesi ya da eleştirilmesi ise ciddi psikolojik sorunlara yol açabiliyor.

Ego sörfü (Egosurfing): Bireyin kendisi hakkındaki yorumları, paylaşımları, beğenileri, kendisini kimin takip edip kimin etmediğini sürekli olarak kontrol etmek, sadece kendisi hakkındaki haberlere odaklanmak ego sörfü olarak tanımlanıyor. Aynı zamanda ‘Çevrim içi Narsizm’ olarak da biliniyor.

Hikikomori Fenomeni: ‘Toplumdan elini ayağını çekmek’ anlamındaki Japonca ‘Hikikomori’ kelimesi, bireyin içine kapanması, arkadaşlarıyla hatta ailesiyle bile görüşmekten kaçınması biçiminde ortaya çıkan hastalığı ifade etmek amacıyla kullanılan bir ifade. Aslında sosyal ağlarda kurulan sanal bağlantılar nedeniyle, gerçekteki ilişkilerin ve iletişimin bozulması olarak ortaya çıkıyor. Bütün ihtiyaçlarını sanal ortamlar vasıtasıyla elde eden ve başka sosyal ihtiyaçlarını karşılamaktan vazgeçen bireylerin bu durumuna uygun olarak yaşanan duygu durum değişikliğine ‘modern tip depresyon’ da deniliyor.

Borderline Selfitis: Bireylerin gün içinde kendi fotoğraflarını birçok kez çekmesi ancak bu fotoğrafları sosyal medya hesaplarında paylaşmaması olarak ortaya çıkan bir davranış biçimi. Bu durumun altı farklı sebebi olduğu ifade ediliyor: Değişken ruh durumu, kendine güven/güvensizlik, ilgi ve dikkat arayışı, çevresel şartlar, kişisel yatkınlık ve sosyal rekabet/sosyal karşılaştırma.

Jomo Hastalığı: İngilizcedeki “Joy of Missing Out” kelimelerinden oluşan ve ‘Habersiz Kalma Neşesi’ olarak Türkçeye çevrilen bir durum. Sosyal medyada duyurulan ve takip edilen etkinliklere katılmamak, bu etkinlikleri kaçırmak ve bundan keyif almak olarak açıklanabilir. Bunun tersi ise Fomo(fear of missing out) olarak biliniyor ve gelişmeleri kaçırma korkusu olarak tanımlanıyor.

Acute Selfitis: Bireyin kendi fotoğrafları birçok kez çekmesi ve her fotoğrafı sosyal medya hesaplarında paylaşması Acute Selfitis olarak tanımlanıyor. Bu kadar sık fotoğraf paylaşmanın psikolojik yönü ise, bireyin çok fazla ilgi çekme ve onaylanma ihtiyacı içinde olduğunu göstermesi bakımından önem taşıyor.

Nomofobi: Bireyin mobil cihazlarla iletişiminin kopması ya da teknolojik cihazlardan uzak kalması olarak tanımlanıyor. Kişi telefonundan uzak kaldığında ciddi anlamda paniğe kapılabiliyor.

Fomo (fear of missing out): Bireyin gelişmeleri takip edememe veya gelişmeleri kaçırma korkusu yaşaması. Kişi gelişmelerden uzak kalmaktan ve önemli şeyleri kaçırmış olabileceğinden kaygı ve korku yaşar.

Enfornografi: Pornografi ve enformasyon kelimelerinden türetilmiş Enfornogafi, bireyin internet üzerinden sürekli bilgi edinme, araştırma yapma ve okuma çabası olarak tanımlanıyor. Bu hastalıkta kişiler hep bir eksiklik olduğunu düşünerek yeni bilgiler edinme konusunda takıntılar geliştirebilirler.

Blog İfşacılığı: Kontrolsüz olarak, tanımadığı kişilere ait bilgileri, genellikle de bilinmemesi, yayılmaması gereken bilgileri özellikle başkalarının görmesi, okuması amacıyla çevrimiçi ortamlarda yayınlamak blog ifşacılığı olarak tanımlanıyor.

Siberhondrik: Hasta olan veya hasta olduğunu düşünen bireylerin, hastalık belirtilerini internette aratıp hastalığına teşhis koymaya ve tedavi yöntemi bulmaya çalışması durumudur. Bu kişiler sadece kendileri için değil, çevrelerindeki insanlar için de internet üzerinden öğrendikleri bilgilere göre tedaviler önerebilirler ve yanlış önerileri nedeniyle çevrelerindeki insanlar da risk altında olabilirler

Wikipedializm: Wikipedia ve internet sözlükleri gibi bir takım platformlarda bilgileri düzenleme, yeni bilgiler ekleyip paylaşma, var olan bilgileri yeniden düzenleme gibi genellikle takıntılı bir şekilde devam eden davranışlar Wikipedializm olarak tanımlanıyor.

Fobo (Fear of Being Offline): ‘Çevrimdışı Olmaktan Korkma’ olarak dilimize giren bu hastalıkta kişiler yurt dışı seyahatlerinde bile telefonlarını internet erişimine açık tutuyorlar. Hatta kablosuz interneti olmayan yerlerde bulunmak istemiyorlar. İnternet bağlantıları olmadığında bir anlamda dünyayla bağlantıları kopmuş gibi hissediyorlar. Nomofobi ile bir anlamda benzerlikleri bulunuyor.

Google Takipçiliği: Ego sörfüne benzeyen bu hastalık kişinin, çevresindeki herkesin ismini sürekli olarak internette aratması ve bütün bilgileri öğrenmeye çalışmasıdır.

Bu e-hastalıklara her gün farklı bir hastalığın ekleneceğini tahmin etmek, teknolojinin günümüzdeki hızını ve yayılımını düşündüğümüzde hiç şaşırtıcı olmayacaktır. Teknolojiyle ve dijital iletişim araçlarıyla yoğun bir ilişki içinde olan günümüz bireylerinin bu hastalıklardan en az biriyle ilgili sorun yaşadığı da bilinen bir gerçek. Eğer bu hastalıkların etkisi altında olduğunuzu düşünüyorsanız, son zamanların moda söylemi sosyal medya detoksunu düşünmelisiniz. Tamamen uzak kalmak mümkün olmasa da günlük hayatınızın büyük bölümünü teknolojik iletişim yerine, daha farklı uğraşlarla ve elbette sosyal ilişkilerle doldurmanız yararlı olur. Özellikle bir takım hobiler zihnen dinlenmenize büyük katkı sunar. Bir müzik aleti çalmayı öğrenmek, bir dil öğrenmeye çalışmak, bir el becerisi, sanat çalışması gibi etkinlikler hem yeni ortamlar ve insanlarla tanışmanızı hem de yeni beceriler edinmenizi sağlar. Bu arada kendi öz disiplininizi kazanmak için günün belirlediğiniz bir saatinin ve belirlediğiniz sürenin dışında dijital iletişim araçlarından uzak durmak etkili bir mücadele yöntemidir.

Sonuç olarak teknoloji ve yapay zeka hayatımızı kuşatmış durumda. Ancak zarar görmemek için kontrolü elden bırakmamak da çok önemli. Başa çıkamadığınızı düşünüyorsanız da uzman desteği almaktan çekinmeyin.

[2022-01-25]