Günlük yaşam içinde genellikle çok duyduğumuz cümlelerden biridir,hırçın çocuklar. Zaman zaman gerçekten de çocukların hırçınlaştıkları bilinir.Hırçın kelime anlamı bakımından oldukça geniş anlamları kapsar ve öfke nöbetlerinden yaramazlıklara kadar pek çok kavramı içine alır.Hırçınlık bir duygu durumu olabileceği gibi,bir davranış biçimi de olabilir.Durumu net tanımlamak önemlidir çünkü çocuğa nasıl davranılması gerektiği bu tanımlamaya göre yapılmak durumundadır.

Hırçınlık Nedir,Ne Zaman Başlar?

Çocuklar yaklaşık bir yaşlarından itibaren kişilik özelliklerini ortaya koyan belirgin davranışlar sergilemeye başlarlar.Artık birey olma yolunda ilerleyen bir çocuk hem genleri yoluyla getirdiği hem de yakın çevresinden modelleyerek öğrendiği bazı davranışları ortaya koyar.Her çocuk kendine özeldir ve her çocuk farklı kişilik özellikleri taşır.Kimi çocuk içe kapanık olur kimisi dışa dönük.Bazı çocuklar konuşkan olabilirken bazıları daha sessiz ve sakin olabilirler.Kimi çocuksa hareketlidir,diğerleri daha durgun.Bu gibi davranışların dışında bir de bazı duygu durumları vardır ki hırçınlık da bu tür bir durumdur.Üstelik hırçınlık bir duygu durumudur ama sonuçları davranışlara yansır.
Hırçınlık dediğimizde öfke,ısrar etme,inat ve tutturma,saldırgan davranışlar,zarar vericilik, ağlama nöbetleri,her şeye karşı çıkma,uzlaşmaya yanaşmama gibi en hafifinden en uç noktalara kadar pek çok şeyden bahsedebiliriz.Bu bir duygu ve davranış bocalamasıdır diyebiliriz.Çok küçük yaşlardaki çocuklarda da görülmektedir ancak bilinçli hırçın davranışlar yaklaşık olarak 2-3 yaşlarda ortaya çıkar.Ortaya çıkmasıyla beraber de anne babaların eli ayağı birbirine girer.Ne yapacaklarını,nasıl davranacaklarını bilemezler.

Çocuklar Neden Hırçınlaşır?

Çocuklar öncelikle kişilik yapılarına özgü nedenlerden hırçınlaşmakla beraber duruma özgü olaylar nedeniyle de hırçınlaşabilirler.Yapılan araştırmaların sonuçlarına göre çok küçük yaşlardaki çocuklar,hatta bebekler bile sinirlenip hırçınlaşabiliyorlar. Onları sinirlendiren nedenlere baktığımızda,öncelikle engellenme durumunda çok sinirlendikleri ve hırçınlaştıkları görülüyor.Ayrıca burunları silindiğinde,yaptıkları iş durdurulup,oyuncakları ellerinden alındığında,kıyafetleri giydirilirken ya da çıkartılırken çok rahatsız oldukları ve tepki gösterdikleri biliniyor.Ancak çocukların hırçınlaşmasına neden olan ilk faktör engellenmeleri oluyor.Aslında bu son derece anlaşılabilir bir durum,zira aynı şey biz yetişkinler için de geçerli.Bizler de engellendiğimiz zamanlar da saldırganlaşabiliyor,çok sinirlenebiliyoruz.
Yine araştırmaların sonuçlarına göre engellenmenin sonucu çoğunlukla engelleyene karşı saldırgan davranışlar olarak ortaya konuyor.
Dolayısıyla anlıyoruz ki çocuklar da bilinçli olsun ya da olmasın bizler gibi hırçınlaşarak saldırgan davranışlar gösterebiliyorlar.
Ayrıca çocukların hırçınlaştığı başka durumlar da bulunuyor.Özellikle büyük yaş çocuklarında görülen hırçınlık sebepleri arasında,

• Kendini ifade etmekte yetersiz olduğunu düşünmek,

• Kendine güven sorunu yaşamak,özgüven düşüklüğü,

• Aile içinde sağlıklı iletişim kurulamamış olması,

• Çocuğa olumsuz model olan bir aile bireyinin varlığı,

• Kişilik olarak yatkınlık,

• Akranlarından ilerde ya da daha geride bir zeka gelişimine sahip olmak,

• Çocukla aile arasında güvene dayalı bir ilişki kurulamamış olması,

• Çocuğa önem verilmeyen,dinlenmeyen bir ortam,

• Okul sendromu ya da okul sorunları,

• Beslenme sorunları,

• Sağlık sorunları gibi etkenlerin varlığı dikkat çekiyor.

Ne Yapılmalı,Ailelere Öneriler

Çocuklar bazen anlık olarak ya da dönemsel olarak hırçınlaşabilirler.Örneğin sınavlara hazırlanan bir çocuk yaklaşan sınavların yarattığı yoğun kaygı ve stres nedeniyle böyle bir durum yaşayabilir.Bu tür anlık duygusal tepkiler hoş görüyle karşılanmalıdır.Bazı durumlarda ise çocuk çevresinden gördüğü bu duyguyu ve davranışı taklit ederek aile bireylerine istediklerini yaptırmayı öğrenir.Ancak hırçınlaşarak istediğini elde ettiğini gören çocuklar bu kazanımlarından kolay kolay vazgeçmeyecekleri için ailelerin çok dikkatli olmasında fayda var.O nedenle öncelikle sağlıklı bir aile tutumu olmalı ve anne babanın davranışları da birbirinden farklı olmamalıdır.
Çocuklar hırçınlaşabilirler ama bu davranışları pekiştirilmemeli ve çocuğa kararlı bir karşı davranış sergilenmelidir.
Hırçınlaşan çocukla inatlaşmak çözüm sağlamaz. Gereksiz gerginliklere yol açmadan,hırçınlaşan çocuğun dikkatini dağıtacak bir ortam yaratılmalı ve konu başka yerlere getirilmelidir.Çocukla konuşurken ondan beklenilen şekilde davranılmalı ve olumlu bir örnek oluşturulmalıdır.Zaman zaman hırçınlık gösterileri yapan çocuğa tatlı dille durumdan ne kadar rahatsız olduğunuzu anlatmak ve bu şekilde davranmaya devam ederse de istediği hiçbir şeyin yapılmayacağını kesin olarak belirtmek gerekir.Yaşı kaç olursa olsun bütün çocuklarla konuşulmalı ve ciddiye alındıklarını görmeleri sağlanmalıdır.
Anne babalık zor bir sanattır,zaman zaman içinden çıkılmaz gibi görünen anlar yaşanır ama sevecen, ilgili, sağlıklı aile ortamlarında aşılamayacak hiçbir sorun yoktur.

[2013-01-30]