Empati nedir?En genel ifadesiyle karşımızdaki insanları anlayabilmek için kendimizi onların yerine koymak,onların duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışmaktır.
Empati kurmak için olaylara diğer insanların bakış açısıyla bakabilme becerisine sahip olmak da gerekir. Kendi inançlarımıza sıkı sıkıya bağlı kalarak diğer insanların ne düşündüklerini ya da ne hissettiklerini anlayabilmek mümkün değildir.Empati gerçek anlamıyla başkasının duygu ve düşüncelerini anlayabilecek yeterliliğe,beceriye sahip olmak demektir ve bu da ancak kendimizi o insanın yerine koyarak olaylara onun bakış açısından bakarak yapılabilir.Bilinmelidir ki sağlıklı iletişimin en temel kavramı empatidir.
Kendinizi çocuğunuzun yerine koyun:Çocuklar duygularını sözlerden çok davranışlarla ifade ederler.Son derece doğaldırlar.Taleplerini net bir biçimde belirtirler.Aynı şekilde sorularına da net yanıtlar almak isterler.Empati çocuklarda doğal olarak zaten vardır.Ağlayan bir arkadaşına en sevdiği oyuncağı vererek onun susmasını sağlamaya çalışan bir çocuğun bu davranışı empati kuruyor olduğunun en tipik göstergesidir.Aileler de zaman içerisinde bu yönde doğru davranış modelleri oluşturmalı ve empati becerisinin kalıcılığını desteklemeliler.
Sağlıklı iletişimin temeli empatidir derken çocukla sağlıklı iletişimin nasıl kurulacağını bilmek önemlidir:
• Çocuğun yaşı kaç olursa olsun ona saygı göstermek.
• Davranışlarda gerçekçi ve doğal bir tutum takınmak.
• Konuşmalarda doğru,tutarlı ve samimi olmak,
• Çocuğa örnek alacağı bir model oluşturmak.
• Olayları çocuğun yaşını ve yapısını göz önünde tutarak basite indirgeyebilmek.
• ‘Sen’ dili yerine ‘Ben’ diliyle konuşabilmek.
• Çocuğu her şeyiyle kabul etmek,bağımsız bir birey olduğunun bilincinde olmak.
Çocukla doğru bir iletişim kurmak için en önemli kural dinlemeyi bilmektir.Yargılardan ve eleştirilerden uzak bir biçimde dinleyebilmek sanıldığı kadar kolay değildir.
Çocuğunuzun isteklerini reddetmeden önce ya da kabul etmeden önce aslında ne demek istediğini iyi anlayıp anlamadığınızı gözden geçirmenizde fayda var.Her hangi bir şeyi isteyen çocuğun yerine kendinizi koyup durumu onun gözünden görmeye çalışmanız gerekir.Yani öncelikle empati kurma konusunu sizin uyguluyor olmanız çok önemlidir.
Çocuklara empati duygusunu verebilmek:Yine temel kural ailedeki bireylerin empatik ilişkiler kurabiliyor olmalarıdır.Hayatın içinden örneklerle çocuğa başkalarının duygu ve düşüncelerine duyarlı olma konusunda örnek davranışlar sunulmalıdır.Ayrıca bazı küçük uygulamalarla da desteklenmelidir.
• Kitap okumak ve kitaptaki kahramanların duyguları,yaşadıkları üzerine konuşmak.
• Televizyon ya da film seyrederken de benzer konuşmalar yaparak çocuğun aktif bir izleyici olmasını sağlamak.
• Ailedeki bireylerin ve çocuğun çevresindeki insanların olumlu yönlerinden söz etmek.
• Çocukların kendi aralarındaki tartışma ve kavgalarında taraf tutmadan duygularını ifade edebilmelerine ortam hazırlamak.
• Mümkünse bir evcil hayvan beslemelerini sağlamak.
Yapılan araştırmalar empati becerisinin model alma yoluyla kazanıldığını kanıtlamış durumda.Karşısındaki insanın duygularına ve düşüncelerine saygı duyabilen,kendini onların yerine koyabilen çocuklar yetişkin bir birey olduklarında da diğer insanlara karşı daha duyarlı ve sorumluluk sahibi oluyorlar.
Empati ne kazandırır:Araştırmaların ortaya koyduğu sonuçlara göre,yaşa ve cinsiyete göre empati duygusu farklılıklar gösteriyor.Bu yönü desteklenerek yetiştirilmiş çocuklarda:
• Empati kurma becerisi arttıkça şiddete olan eğilim azalıyor.
• Kız çocuklar bu beceriyi daha erken yaşlarda kazanıyorlar ve başkalarının duygularına karşı daha duyarlılar.
• Empati çocukların sahip olabileceği en önemli değer olarak ön planda olmalı,çünkü çocuklara genel bir olumlu bakış açısı kazandırıyor.
• Sadece olumsuz duygu durumlarına karşı duyarlı olmayı değil,olumlu ve başarılı sonuçları da takdir etmeyi ve başkalarının mutluluklarını paylaşmayı öğretiyor.
• Çocuklara ‘ben onun yerinde olsaydım,ne hissederdim?’ sorusunu kendisine sorarak yanıt aramayı ve bir diğerinin gözünden durumu değerlendirmeyi öğretiyor.
• Bütün bir hayata,olaylara,insanlara ve kendisine farklı pencerelerden bakma becerisini kazandırıyor.
• Başka insanlara yardım etme duygusunu,acıma ve şefkat duygusunu geliştiriyor.
Ayrıca bilinen bir diğer özellik müzik eğitimi alan çocuklarda bu duygunun diğer çocuklara göre daha gelişmiş olduğudur..O nedenle çocukların ilgi ve yeteneklerine göre desteklenmeleri de bu beceriyi kazanmaları yönünde en güçlü motivasyondur.
Ailelere Öneriler:Günümüz koşullarında bazı önemli değerlerin göz ardı edildiği bir gerçek.Başka insanların duygularının, düşüncelerinin ne olduğu ve onlar için neler yapılabileceği de bu ihmal ettiğimiz değerlerimizden bazıları. Toplum içinde ve toplumla beraber yaşayan bireyler olarak çocuklarımıza kazandırdığımız her insani değerin öncelikle bize olumlu olarak geri döneceğini bilmek zorundayız.
Üstün zekalı,çalışkan,başarılı çocuklar yetiştirmek her anne babanın hayalidir.Ancak tüm bu nitelikler için öncelikle duygusal zekaya sahip çocuklar yetiştirmeliyiz.Artık günümüzde üstün zeka kavramı sadece sayısal ya da sözel yeteneklerle ölçülmüyor.Sahip olunan duygusal zekayla ölçülüyor.Bu da empati kurma becerisinin ta kendisidir.
Çocuklarımız elbette ki kendi çıkarlarını ve haklarını gözetebilmeli ama yalnız olmadıklarının bilincinde olarak başkalarının da kendileri gibi hakları ve çıkarları olduğunu da bilmeliler.Bu duyguyu vermek demek bencillikten uzak çocuklar yetiştirebilmek demektir.
• Biz nasıl üzülüyorsak,başkaları da üzülebilir
• Bizim canımız acıyorsa başkalarının canı da acıyabilir.
• Biz iyi şeylere sahip olmak istiyorsak,başkaları da isteyebilir.
• Biz başarılı olmak istiyorsak,başkaları da başarılı olmak isteyebilir.
• Biz iyi olan her şeyi ne kadar hak ediyorsak,başkaları da hak edebilir.
İşte sihirli kelime budur:
Başkaları. Başkalarıyla beraber yaşadığımızın farkında olan çocuklar yetiştirebilmek emek ve sabır ister. Gerçek anne baba olmak insani değerlerle donanmış çocuklar yetiştirebilmektir. Bunun için önce iyi birer model olmak gerekir.Unutulmamalıdır ki çocuklar sözlerden değil davranışlardan örnek alırlar.Başkalarına karşı duyarlı olan ailelerde yetişmiş çocuklar bir ayna gibi her şeyi yansıtırlar.
.
[2012-12-07]
