Çocukla iletişim kurma konusunda nelere dikkat edeceğimizi açıklamadan önce iletişimin ne olduğunu tanımlamak daha doğru olur.

İletişim Nedir?
İletişim insanlar asındaki en önemli sosyal araçtır.Birbirimizi anlamak,kendimizi ifade edebilmek,bize anlatılanı kavramak öncelikle doğru iletişim becerileriyle mümkün olabilir.Başarılı ve doğru iletişim dediğimizde ise bunun kurallarını bilmek gerekir.
• Empati kurabilmek yani karşımızdaki insanın duygularını anlamaya çalışmak ve olaylara onun penceresinden bakabilmek en önemli iletişim kuralıdır.
• Doğru ve samimi olmak.Abartısız ve içten davranmak da iletişimdeki temel faktörlerden biridir.
• Karşımızdaki insanlara koşulsuz saygı göstermek.Yargılamadan,eleştirmeden öncelikle insan olmalarının bilinci ve hoşgörüsüyle davranabilmek.
• Konuşurken mutlaka göz teması sağlamak.
• İletişim sadece konuşmak değildir.İyi bir dinleyici olmak da iletişim kurallarındandır.

İletişim de pek çok etken önemlidir ancak:
• Neyi söyleyeceğimizi,
• Ne zaman
• Nasıl söyleyeceğimizi iyi bilmek zorundayız.
İletişim dediğimizde ise asla unutulmaması gereken ilke başkalarını kabul etmektir. Katılmasak bile düşüncelerine saygı göstermek,yanlışlar yapmasına da hoşgörülü yaklaşabilmektir.

Çocukla İletişim Kurmak
İletişim tüm insani ilişkiler açısından çok önem taşır ama özellikle çocuklar söz konusu olduğunda daha fazla önem kazanır.Maalesef toplum olarak karşımızdaki insanları dinleme konusunda çok dikkatli olduğumuz söylenemez.Çocuklarımızla olan ilişkilerde daha önemsemez davrandığımız da bir gerçek.Oysa çocuklarımızla sağlıklı iletişim kuramamışsak etkili bir iletişimden de söz edemeyiz.
Peki etkili iletişim ne demek?
• Sana önem veriyorum demenin her tür yolu.
• İyi bir dinleyici olma becerisi.
• Çocuklarımızın duygularını anlama ve saygı göstermek.
• Komutlar vermek yerine işbirliği yapabilmek.
• Sorularla boğmadan ve yargılamadan dinleyebilmek.
• Olumlu her davranışı öne çıkartmak,pekiştirmek.
• Çocukla sağlam bir güven duygusu oluşturabilmek.
• Başarısızlıkları değil,başarıları konuşmak.
Bütün bunlar öncelikle doğru ve sağlıklı bir iletişimin kapısını açacaktır.Ayrıca ebeveyn olarak söylediklerinizle yaptıklarınızın aynı olması ve tutarlılık içermesi beklenir.Kendi içinde çelişen bir ebeveynin çocuğun gözünde hiçbir inandırıcılığı yoktur.

Çocukla Konuşurken Dikkat
Çocuklar yapı olarak daha bebekliklerinden itibaren çevrelerindeki bireylerin sözel olmayan davranışlarını çok doğru biçimde yorumlarlar. Yani daha siz konuşmadan onlar sizin ne söyleyeceğinizi,ne yapacağınızı,ne istediğinizi bilirler.Çünkü sizin beden dilinizi çok erken yaşta keşfetmişlerdir.O nedenle konuşmalarınızda kesinlikle içten ve tutarlı olmak zorundasınız.İnanmadığınız hiçbir şeyi çocuklarınıza söylemeye kalkmayın. Onlar sizin neredeyse röntgeninizi çektiklerinden aslında ak derken kara demek istediğinizi bileceklerdir. Onların gözünde yalancı ve güvenilmez duruma düşmeyin.Ayrıca çocuğunuzla konuşurken en önemli üç kuralı asla ihmal etmeyin:
• Konuşurken mutlaka göz teması kurmaya dikkat edin.
• Tensel teması yani fiziksel olarak çocuğunuza dokunmayı unutmayın.
• Mutlaka anlattıklarını sonuna kadar dinleyin.Sadece siz konuşmayın.

Yaşı kaç olursa olsun,unutmayın karşınızdaki sadece bir çocuk.Üstelik sizin çocuğunuz.Hayatı keşfetmeye çalışan,kendi hayat deneyimlerini oluşturan çocuğunuz için her şeyin en iyisini isterken aslında ona verebileceğiniz en iyi şey onunla aranızda kurulmuş sağlıklı bir iletişimdir.

İletişimde Anne Baba Farkı
Çocukla ilişkilerde genellikle baskın tarafın anne olduğu bilinir.Anne çocuğun her şeyiyle ilgilenen ebeveyndir. Hatta bazı çatışmalarda babayla çocuk arasındaki arabulucu konumundadır.Ailedeki taraflar bundan pek şikayet etmezler.Herkes durumu kabullenmiş gözükür ama bunun çok sağlıklı olduğunu söylemek mümkün değildir.Bir çocuk yetiştirilirken her iki ebeveyn de eşit olarak sorumludur.Çocukla olan her tür iletişimde de aynı şekilde anne ve baba olarak etkin biçimde yer almak zorundadırlar.
Annelerin her ne kadar başlarda direnç gösterdikleri bilinse de genellikle çocuğun isteklerini yerine getirdikleri ama yasak koyucu ve otorite uygulayıcı tarafın baba olduğu görülmektedir. Oysa çocuk için hem anne hem de baba çok önemlidir.Özellikle temsil ettikleri figürler açısından her birinin çocuğun gözündeki yeri ayrıdır.Bu açıdan çocuğun anne ve babayla ayrı ayrı sağlıklı bir iletişim kurması hayati önem taşır.

İletişimde Sen Dili-Ben Dili
İletişimde kullanılan dil ve takınılan tavır önemlidir. Ancak en önemlisi konuşma sırasında belirlenmiş üsluptur.Genellikle alışık olduğumuz konuşma biçimi
• Çocuklarımıza sürekli talimat vermek,
• Hedef göstermek,
• Suçlamak,
• Yargılamak şeklindedir. Oysa bu tip konuşmalar karşılıklı iletişim kurmaktan uzak tek taraflı bir konuşmadan başka bir şey değildir.
Sürekli konuşan çocuğuna ‘ sus artık’ diye bağıran bir anne ya da ‘kes sesini’ diyen bir ebeveyn zaten iletişim kurmak gibi bir amaç taşımıyordur.Emir içeren,ya da talimat taşıyan sözlü mesajlar etkili olmazlar. Çünkü duygu içermezler,saygı içermezler ve sonuç getirmezler.
‘Bu kadar çok konuşma varken,dikkatimi toplamam zor oluyor’ şeklinde kurulmuş bir cümle hem hedef göstermediği için ,hem de suçlamadığı ve yargılamadığı için daha etkilidir.

Gelişim Dönemlerine Göre İletişim
Çocuklar yaşları ve düzeyleri ne olursa olsun onları anladığınızı,dinlediğinizi ve onlara önem verdiğinizi bilmek isterler.Üstelik bunu yaparken ne ölçüde gerçekçi davrandığınızı da çok iyi ayrıt edebilirler.O nedenle öncelikle olumlu ve içten bir tutum belirlemek gereklidir.
Yaşı daha büyük olan çocuklarda,özellikle ergenlik dönemindeki çocuklarda zaman zaman öfke nöbetleri yaşanacağını bilmelisiniz.Aynı şey 2 yaş dönemindeki çocuklar için de geçerlidir.Küçük çocuklar birkaç dakika içinde öfkelerini unutabilirler ancak büyük çocuklar unutmayarak bir intikam alma amacı haline getirebilirler.O nedenle çocuklarla çatışabilirsiniz bu normaldir ama çatışmalardan uzlaşmayla çıkmaya çalışmanız gerekir.
Tek kural koyucu olma konusunda geri adım atmamak ve katı bir tavır izlemek,her zaman lehinize sonuçlar getirmez.

Otoriter Yaklaşım
Otorite eğer kontrolsüz kullanılıyorsa ve ebeveynler için değişmez güç anlamına geliyorsa orada tehlike sinyalleri var demektir.Genel tanım olarak baktığımızda da otorite demek üstünlük kurmak demek,kural koyucu ve uygulayıcı olmak demek anlamını taşır.Otoriter yaklaşım maalesef istenilen sonuçları vermez. Aksine çocukları sadece korkutarak sindirmekten başka fazla bir getirisi yoktur.Çocukla kurulmak istenen iletişimde otorite genellikle ürkütücü bir anlam içerdiğinden aileler baskı amacı olarak otorite ve cezayı kullanırlar.Ebeveyn dediğini yaptırmak istediğinde,korkutarak güç kullanmak için bu yola başvurur.Bu şekilde kurulmuş bir etkileşime iletişim demek mümkün değildir.Durum tek taraflı bir etkileşimden öteye gidemez.

Öneriler:
• İyi bir dinleyici olmak en önemli kuraldır.İlgili bir dinleyici olun.
• Konuşmaya çalışan çocuğun sözünü kesmeyin.Müdahale etmeyin.
• Çocuğun duygularıyla alay etmeyin.Olur olmaz her yerde anlatmayın.
• Uzun nasihatler vermeyin.Dinlemeyecektir.Dinlese de unutacaktır.
• İstekleriniz konusunda emir cümleleri kurmadan konuşun.Örneğin ’odanı topla’ yerine ‘bu odayı toplu görsem çok mutlu olurum’ demek daha etkili olacaktır.
• Çocuklar doğal olarak soru sorarlar.Sorularına açık ve tutarlı yanıtlar verin.Geçiştirmeyin.
• Herhangi bir konuda onun adına siz düşünüp,onun adına kararlar almayın.Kendi kararlarını almasına izin verin.Bunun için de çocuğunuzla aranızdaki iletişim kanallarının açık olması şarttır.
• Konuşurken ona güvendiğinizi hissettirdikten sonra,bu duyguya uygun davranın.

Çocuklar eğer doğru yöntemler belirlenmişse iletişime son derece açık davranırlar. Konuşmaya heveslidirler. Bütün mesele onların heveslerini kırmadan,teşvik ederek konuşabilmektir.Çocuklarla konuşulurken kullanılacak dil de çok önemlidir.Onunla iletişim kurmanız demek aslında çocuğunuzu tanımak için en büyük fırsata sahip olmanız demektir.Kendi düşüncelerinizi eklemeden çocuğunuzu dinleyebiliyorsanız zaten iyi bir iletişim kurmuşsunuz demektir.Önce etkili dinlemek,sonra anlamak,sonra doğru yorumlamak sağlıklı iletişimin vazgeçilmez faktörleridir.

[2012-12-26]